U keldi. Menga 2 dona "Алёнка" plitkali shokoladdan berib: "Mana senga, Vatandan sovg'a", dedi.

Taasurotini gapiradi desam, u menga oddiy savol berdi.

"O'zbekiston poytaxti Toshkentda Kyobo (Koreyadagi do'kon) ga o'xshash katta kitob do'konlari yo'qmi?", dedi. "Yo'q, unday katta yo'q, lekin kitob do'konlari bor", dedim.

Bir nechta kitob do'koniga kiribti, o'zbek tilidagi kitoblarni miqdorini va holatini ko'rib, bolalar bo'limini uzoq izlab arang bir burchakda topib xafa bo'libti. Uning o'g'li Harry Potter kitobining ashaddiy muxlisi ekan. Bu nomdagi kitoblarni kolleksiya qilar ekan. Tanishim qaysi mamlakatga bormasin, o'g'li uchun Harry Potter kitobining o'sha mamlakat tilidagi nashrini olib kelar ekan. Shu kunga qadar borgan hamma mamlakatlaridan shunday sovg'a olib kelish imkoni bo'lgan ekan. O'zbekistonda esa u o'zbek tilida yozilgan, texnik jihatdan sifatli va sovg'a sifatida bersa bo'ladigan Harry Potter kitobini topa olmabti. (tarjima sifati haqida hali gap yo'q).

Rus tilidagisini topibti, lekin uni Rossiyaga borganida olgan ekan. O'zbekistondan esa Harry Potter kitobining o'zbek tilidagi sifatli, chiroyli va qattiq muqovali nashri kerak edi.

"Shaharda kutubxonalarchi ko'pmi? O'zbek bolalari kitob o'qimoqchi bo'lsalar, qayerdan kitob oladilar?", deb so'radi.

"Ha, bor", deb qo'ya qoldim.

Shu bilan Janubiy Koreyalik mehmonning O'zbekiston haqidagi taasuroti yakun topdi. Bu gaplardan keyin "Samarqandga bordingmi?", "Buxoroni ko'rdingmi?", degan savollar berishga botinmadim.

Ba'zi odamlarning mamlakat haqidagi taasuroti u yerdagi kitob do'konlari va kutubxonalarning holatidan shakllanar ekan.

Kitob qahramoni Bunyod chaqaloqlarning ham e'tiborini o'ziga qarata olishi meni juda quvontirmoqda. To'g'ri, texnik jihatdan chaqaloqlarga mo'ljallangan kitob kartondan yoki matodan bo'lgani ma'qulroq. Lekin bu jihatni hozirgi kitob industriyasining zaifligiga qoldiraman.

"Tomchi qayerga ketdi?" kitobi chaqaloqlar bilan ham o'qisa bo'ladigan kitob ekanligiga tobora ishonchim ortib bormoqda. Olti oydan kattaroq chaqaloqlar esa kitob qahramoni Bunyodning emosiyalarini ham taqlid qilayotganlari, unga empatiya ko'rsatayotganlari kitobim bolaning rivojlanishiga, xususan emotsional intellektining rivojlanishiga xissa qo'shayotganidan dalolatdir.

Bu kitobning "Read aloud" shaklida Youtube da ham ko'rishingiz mumkin. https://www.youtube.com/watch?v=N8nVs45Jaec

Yaqinda bir intervyuda Murad Buildings asoschisi Murad Nazarov yangi uylari haqida so'zlayotganlarida qiziq bir gap aytdilar. Yangi uylarida yashovchilar uchun qulaylik bo'lishi uchun, fitness klub, mehmon kutish uchun shinam mehmonxona, qo'y so'yish uchun joy va maxsus muzlatgich, hatto novvoyxona bo'lar ekan. Ajoyib emasmi? Ajoyib. Bu qaror Murad Buildings aholidan so'rovnomalar o'tkazgani natijasida yuzaga kelgan ekan. Haqiqattan kerakli qulayliklar. Shunda Murodaka Nazarov "biz boshqalarga bu borada namuna bo'lsak ham mayli", deb aytib o'tdilar. Chindan ham ularning uylari boshqa quruvchilarga namunadir. Bu fakt.

Lekin shunda hayolimdan bir narsa o'tdi. Murad Building uylarida yashovchi aholidan qulayliklar borasida so'rovnoma o'tkazilganida ovqat muammosidan boshqa muammolarni ham aytishganmikin? Yashaydigan uylarda bolalari uchun shinam kutubxona bo'lishini ham istaganmikinlar? Yoki ozbek xalqi faqat qo'y so'yib mehmon kutish bilan hayotini o'tkazadimi? Ahir bu uylarda ijtimoiy jihatdan o'ziga to'q aholi yashaydiku...nahotki shu so'rovnomani to'ldirganlar dam olish kunlari bolajonlari uylarida barpo etilgan yoqimli kutubxonada do'stlari bilan vaqt o'tkazishlarini istamasa? Murad Nazarov o'zlari ziyoli insonlar. Farzandlari nufuzli ta'lim dargohlarida o'qiydilar. Ular kitob qadrini biladilarku. O'zbeklar faqat novvoyxona va mehmonhonalar bilan maqtanib yashayvermaydiku? Ruhiyatimizni ham boyitayotganimiz bilan maqtanaylik...

Janubiy Koreyada Hyundae qurilish kompaniyasining uyida turaman. Qurilish sohasida bu kompaniya TOP kompaniya hisoblanadi. Mahallamizda 9 dona 22 qavatli "apartment" bor. Mana shu uylardagi aholi uchun fitness klub, golf klub, bolalar o'oyingohlari, favvora va kichik xovuz bor. Lekin shunga qo'shimcha ravishda juda shinam KUTUBXONAmiz ham bor. Uylardagi barcha aholi mana shu kutubxonadan mazza qilib foydalanamiz. Dam olish kunlari u yerdan bolalar arimaydi. Shu postni yozishdan oldin shaharchamizdagi boshqa uylarni ham borib ko'rib keldim. Bilsam, nafaqat bizning uyda balki har bir uy maydonida kichik shinam kutubxonachalar barpo etilgan ekan.

Murad Buildings bu borada ham namuna bo'lishsin! Ilk bora o'zbek domlari maydonida quruvchi tomonidan shinamgina mayli kichik bo'lsa ham kutuxona qurilib aholiga sovg'a tariqasida topshirilsin. O'zbekning hayoti faqat mehmon kutib qo'y so'yish dardida o'tmasin.

Hurmatli Murad Nazarov so'rovnomalarda aholi buni sizdan so'ramagan bo'lsalarda, barpo etayotgan uylaringizda shiringina kutubxonalar ochib qo'yib, shu yo'l bilan bolajonlarni ziyo sari yetaklashda ham boshqalarga namuna bo'lsangiz ko'pchilikka manfaatli bo'lar edi.

SHOSHILMANG! Rasmli kitob bu biz o'rgangan rasmlari bor kitob emas! Rasmli kitobning boyligi shundaki, uni qayta-qayta o'qish aynan foydali hisoblanadi. Nega?

Lemke degan pedagog ajoyib tadqiqot o'tkazadi. Uning tadqiqoti natijasiga ko'ra bolalar rasmli kitoblarni qayta-qayta ko'rganlarida ularning miyasi kitobda hikoya qilayotgan rasmlar tufayli yangi-yangi hikoyalarni o'ylab topish bilan ovora bo'ladi. Bu albatta kreativlikning ilk qadamlaridir.

Rasmli kitobda matn rasmsiz ishlamaydi. Rasm esa har gal har xil jihatlari bilan o'quvchiga ko'rinadi. Demak, bola rasmli kitobni har gal ko'rayotganida uning mazmuniga yangicha ma'no bera oladi. Buning ustida uning miyasi tinmay ishlaydi. Matn bilan yangicha ko'ringan rasm sintezining tahlili miyada yuzaga keladi. Natijada tafakkur rivojlanadi.

Rasmli kitoblarni matni kam deyishga shoshilmang. Ularning boyligi matnida emas, rasmida ham emas, balki matn bilan rasmning uyg'unlashuvidadir. Shuning uchun rasmli kitoblar qayta-qayta ko'riladigan fenomendir. Qancha ko'rilsa, shuncha yangicha jihatlari bilan bolajonlarni xursand qila oladi.

Katta bo'lganida bolajonlaringiz "O'qimagan bolalar" safida bo'lmasliklari uchun ularga eng kichik davridan boshlab rasmli kitoblarni "o'qishni" o'rgating.

Buning uchun,

1. Rasmli kitobda rasmdagi elementlarga bolaning diqqatini qarating. Qahramonlar holati, ko'zi, ishlatilgan ranglar, qilinayotgan harakatlar.

2. Rasmda namoyon bo'layotgan holat bilan matnni solishtiring.

3. Matnda yoritilmagan jihatlarni rasmda izlang.

4. Rasmda ko'rinmagan jihatlarni matnda izlang.

5. "Agar sen rassom bo'lganingda qahramon qanday bo'lar edi?, "Bu ayiqcha nega hafa?", "Mana bu yerda nega olma turibti?" kabi savollar bilan bolaning diqqatini rasmga yanada chuqurroq qarating.

6. Rasm bilan matn bir-biriga zid holatda namoyon bo'lsa, buning sababini izlab ko'ring.

7. Matn umuman namoyon bo'lmagan betlardagi rasmga uzoqroq e'tibor qarating. Juda mayda ahamiyatsizdek tuyulgan detallarga ahamiyat bering.

8. Rasmli kitobni ko'rib bo'lgach uni albatta muhokama qiling.

9. Bola aynan shu kitobni qayta ko'rmoqchi bo'lganida barcha yuqoridagi amaliyotlarni boshidan bajaring. Bola zerikmaydi!

10. Rasmli kitobni muqovasi nega shunday ekanligini bola bilan tahlil qilib ko'ring.

Kitob o'qish bu ODAT - yaxshi odat. Yaxshi odatlarni esa bolaning kichikligidan singdirmog'imiz lozim. Salom berishni bola 7-8 yoshga kirganida o'rgatmaymizku? Hali gapirishni bilmagan 8-9 oylik bolaga "assalom qil" deya, u qo'lini ko'ksiga qo'yishidan xursand bo'lamiz. Bola bu paytda "assalom" nima ekanligini tushunmasada, salom berish odatini shakllantirayotgan bo'ladi.

Rasmli kitobni o'qish shunchaki rasmlarni tomosha qilish bilan barobar faoliyat emas.

Muvaffaqiyatli rasmli kitobdagi rasmlardan o'quvchi ajoyib hikoya yasay oladi. Bu hikoya kitobdagi matndan (1) mutloq farq qilishi mumkin (2) teskari bo'lishi mumkin, (3) o'xshashi mumkin.

Eng qizig'i shundaki, rasmli kitoblar o'zining kichik hajmda ekanligiga qaramay, aynan rasmlari tufayli aslida qayta-qayta o'qilishga mo'ljallangan.

Qanday qilib kichik matnni qayta-qayta o'qish mumkin deysizmi? Buning uchun matn ortidagi rasmlar ichidan hikoya to'qishni o'rganing.

Har gal kitobni ochganingizda hikoya har xil bo'lishi mumkin.

Unutmang, rasmli kitoblar bolada kreativlikni uyg'otadi, kreativlik esa aynan shaxsiy hikoyalar to'qish orqali yuzaga keladi.

Rasmli kitoblarni o'qishni o'rganishda eng birinchi qadam-rasmdagi barcha, barcha! detallarga ahamiyat bering. Rasmli kitoblarda hech bir detal shunchaki chizilmaydi. Hammasining maqsad va vazifasi bo'ladi.

Rasmlar:

The Heart and The Bottle - Olive rJeffers

Tomchi qayerga ketdi - Dinara Muminova

Tug'ilgan kunimga sovg'a - Dinara Muminova

Dopka voqeasi - Saida Rashidova

The Shadow - Suzy Lee

Changes - Anthony Browne

Odamzod uch tomonlama ozuqa olishi kerak ekan.

1. Tanamiz uchun jismoniy ozuqa

2. Qalbimiz uchun diniy ozuqa

3. Ongimiz uchun ruhiy ozuqa

Har bir ona farzandiga mazali ovqatlar tayyorlab berishni istaydi. Eng sara yeguliklarni bolajonlarimizga ravo ko'ramiz. Sog'lom bo'lsin deb barra sabzavot va mevalardan beramiz. Vitaminga boy taomlarni pishirib beramiz. Qornini og'ritib qo'yishi mumkin bo'lgan ovqatlardan bolani uzoqroq tutamiz. Tanasiga zarar yetkazib qo'yishi mumkin bo'lgan yeguliklarni bermaymiz.

Musulmon ekanmiz, har birimiz bolalarimizga diniy ta'limlarni berishni istaymiz. Nomoz o'qishni, duolar qilishni, qur'onu karim bilan tanishishni o'rgatamiz. G'ayridin bo'lib qolmasligi uchun chiroyli diniy ta'lim beramiz. O'zga dinlarga kirib ketishidan asraymiz. Dinimizning go'zalligini ko'rsatamiz.

Ongizmiga kelsak, negadur ko'pchilikda vaqti yetmay qoladi....aslida bolajonlarimizning ongini, o'zimizning ongimizni ham ozuqlantirib turishimiz kerak. Ongimizga vitamin kerak. Ongimiz ham tanamiz singari o'sishni istaydi. Bolajonlarning tanasini yomon yeguliklardan asraganimizdek, ongini ham tik-tok kabi internetdagi zararli kontentdan huddi shunday asrashimiz kerak.

Bolaning ongini o'stirish, rivojlantirish, ozuqlantirish har bir ota-onaning vazifasidir. Ota-onalar bugun bolasida shakllantirgan odatlar uning butun umriga sherik bo'lib qoladi.

Ongimiz uchun eng yoqimli, foydali va vitaminlarga boy ozuqa - bu kitobdir.

O'zi rasmli kitoblar bu juda murakkab janr hisoblanadi. O'zbekistonda bu janrga oid ilmiy ishlar 0 miqdorda bo'lgani uchun afsus bu janrning mohiyatini ko'pchilik tushunmaydi. Yuqori darajadagi rasmli kitoblarni esa tushunish ba'zida mutlaqo imkonsiz bo'ladi. Huddi buyuk rassomlarning rasmini tushunish uchun katta tajriba va bilimlar kerak bo'lgani kabi yuqori darajadagi rasmli kitoblarni ham tushunishga katta tajriba va bilimlar talab etiladi. To'g'ri, yuzadagi ma'noni hamma tushunadi, bunday kitoblardan bolalar ham kattalar ham mazza qilishlari mumkin ahir bu bolalar uchun yaratilgan kitobku. Lekin har doim ham emas.

Suzy Leening kitoblari bilan ilk tanishganimdan beri qayta-qayta ko'rib o'zim uchun yangi haqiqatlarni ochaman. Aynan uning kitoblarini tushunishim uchun ko'plab ilmiy maqolalarni o'qib chiqishga "majbur" bo'lganman. Aynan Suzi Lee kitoblari tufayli ko'zimdan yosh chiqib ketishi uchun menga yillar talab etilgan. Ha, bolalar rasmli kitoblari Kann festivalida yutadigan kinolar singari, Picassoning "Gernika"si singari ko'zdan yosh chiqarib yuborishi mumkin.

Suzy Lee kitoblarida matn deyarli bo'lmaydi, bo'lsa ham minimal tarzda bir adabiy shaklda emas balki rasmlarni "o'qish" uchun yo'naltiruvchi vosita sifatida namoyon bo'ladi. Uning kitoblarini bolalar mazza qilib "o'qiydi" kattalarni esa uning kitoblari o'ylantiradi. O'zi rasmli kitoblarni "o'qish" ni ham o'rganish kerak. Rasmli kitoblar bu rasmi bor kitob emas!

Intervyularning birida Suzy Lee aytganki: "Kitobim tufayli o'quvchilarda ko'plab savollar tug'iladi, ana shu savollarga ularni javob izlashga undash mening maqsadim"

Suzy Lee "Wave" kitobini slayd qilib Youtube ga joylaganida, u bilan Yaponiyalik bastakor bog'lanib ana shu kitobini ko'rib musiqa yaratgani haqida xabar beradi. Yana bir kitobidan Ispaniyalik gitarachi bastakor ilhomlanib musiqa bastalab Suzy Leega sovg'a qiladi. Bu bejizga emas, chunki uning ba'zi kitoblarini o'qir ekansiz ko'zingiz bilan "musiqa eshitasiz".

Suzy Lee uchun kitobi haqidagi eng qadrli fikrlar bolalarnikidir. "Bolalar kitob ko'rayotganida kattalar ko'rmaydigan, ko'ra olmaydigan haqiqatlarni va detallarni ko'ra oladilar. Ana shu detal va haqiqatlarni kattalar ham ko'ra olganlarida dunyoda baxtliroq odamlar ko'proq bo'lar edi", - deydi u.

Eng qizig'i, Suzy Lee hech qachon kitoblarining asli mohiyati haqida so'z ochmaydi. Aslida kitobning o'lchami, muqovasi, ichki muqova, rang va kitobdagi har bir detal va chiziq Suzy Lee tomonidan ma'lum bir sabab va g'oya tufayli tanlangan bo'ladi. Lekin muallif bu haqda gapirmaydi. Muallif kitobini o'qiyotganlar uni o'qib tushunishni o'rniga, ularda kitob tufayli ma'lum bir hissiyotlar uyg'onishini istaydi.

Suzy Leening kitoblari hozir O'zbekistonga kerak emas. Juda erta. Bunday kitoblarni biz anglashimiz uchun kamida Koreyadagi singari rasmli kitoblar fenomeniga to'yib olishimiz kerak. Rasmli kitoblarga oid ilmiy izlanishlar ko'payishi kerak.

Lekin hech bo'lmasa biz qayerga intilishimiz kerakligini bilish uchun mana shunday san'at cho'qqilari bilan yuzaki bo'lsa ham tanish bo'lishimiz kerak, deb o'yladim.

Quyidagi videoda Suzy Lee kitoblarining umumiy ko'rinishini ko'rsatmoqchi bo'ldim. Qiziqqanlar uning ijodi bilan Youtube orqali tanishib chiqishlari mumkin.

O'zbekistondagi kutubxonalardan kitoblarim haqida biron izoh olmay yurganimda, Turkiyadagi kutubxonalardan biridan kitobimga ajoyib va yoqimli izoh oldim.

Turkiya Universiteti magistranti Iroda Oripova meni FBda topib, aytishlaricha Akademnashr нашриётиda chiqqan "Ajoyib kaktus" nomli kitobim Turkyada magistratura talabalari orasida muhokama qilinibti. Undan tashqari magistrlar ustozi kitobim haqida mana bunday post ham qoldirgan ekanlar.

Quvondim, juda quvondim.

Mayli, bir kun O'zbekistonda ham bolalar adabiyotiga, maktabgacha yoshdagi bolalar adabiyoti inson rivojlanishida naqadar muhim ekanligiga e'tibor qaratishar.

Turk tilidagi postdan parcha:

"Ba'zan biz ham Gruzonimiz."

"Farzandlarimizga hayot, orzu va qadriyatlarni tushuntirishga harakat qilganingiz uchun tashakkur!"

Akademnashr нашриёти, xususan Sanjar Nazar ishonchingiz uchun doimo minnatdor bo'lib qolaman.