Mahalladagi aholi shu yerga borishga intiladi. Nega?

1. Bu joydagi kutubxonada bolalar kuni bilan o'ynashligi mumkin. Bolalar o'ynab, kitoblarni ko'rib o'tirganida ota-onalar bir chetda kompyuterda ishlarini qilib olishlari mumkin bo'ladi.

2. Bu yerda arzon narhlarga mahalladagilar uchun salomatlik, rivojlanish va boshqa foydali to'garaklari tashkil etilgan bo'ladi.

3. Bunday mahalla guzarlarida muntazam ravishda bolalar uchun madaniy tadbirlar, ota-onalar uchun ta'lim va tarbiyaga oid treninglar o'tkaziladi.

4. Bu yerlarda aynan shu mahalladagilar uchun tashkil etilgan sport majmualari ishlaydi.

5. Mahalladagilar o'z mahalla guzarlari rivojlanishi uchun ko'p xissalarini (soliq tariqasida, amaliy yoki moliyaviy yordam sifatida)qo'shadilar, so'ng undan mazza qilib foydalanadilar.

6. Mahalliy kutubxonalarda ota-onalar ko'rishib suhbat qiladilar, ungacha bolalari madaniy hordiq olayotgan bo'ladi.

7. Mahalliy kutubxonalar bolalar uchun yopiq o'yingoh kabi qadrli bo'ladi. Chunki bu yerda ular sovuq kunlari ko'chaga chiqa olmaganlarida mahalladoshlari bilan birgalikda o'ynashlari mumkin bo'ladi.

8. Bu yerdagi kutubxonaga mahalladagilar istagan kitobini buyurtma qilsalar, yetkazib beriladi.

Toshkentda juda boy mahallalar ko'payib ketgan. Lekin u mahallalarda ular maqtana oladigan, bolalari mazza qiladiagan chinakam madaniy hordiq beruvchi mahalla guzarlari yo'q.

Birgina boy mahalla, o'z guzariga chet el tajribasidan foydalangan holda ajoyib bolalar kutubxonasini barpo etganda edi, u yerda mahalla faollari yordamida qiziqalri tadbirlar, tomoshalar tashkil etganda edi, dam olish kunlari bolajonlarini o'sha yerda ko'rib o'zlari quvongan bo'lar edilar.

U yerdagi barcha muammo yechimlari bolalarniki

Muammolar ham bolalarniki

Hissiyotlar ham bolalarniki

Eng muhimi, bu yerda men doim bolalar adabiyotida izlaydigan va bo'lishi shart bo'lgan narsa bor: kitobni o'qigan bola, kitob qahramoniga dardkash bo'lgan bola bu dunyoni o'zgartirish uning qo'lida ekanligini anglaydi. Bolalar adabiyotida bolalarga aql o'rgatish kerak emasligini hammamiz tushunib bo'ldik, lekin qanday qilib bola atrofidagi nohaqliklariga o'zining yoshi va kuchiga yarasha ta'sir eta olishini ko'rsatish har bir kitob muallifining vazifasi, deb bilaman. Zo'r kitob, o'quvchini dunyoni o'zgartirishga undaydi!

"Vaflilik yuraklar" kitobida bilintirmaygina bolaning ongi darajasida fashizm va uning dahshatlari haqida aytib o'tilgan, diniy rivyoatlar bolaning qalbidan qanday qilib o'tishi haqida qiziqarli so'z yuritilgan, yaqin insonning o'limi bolaning qalbida qanday kechinmalarni tug'dirishi haqida yozilgan, do'stlik va sog'inch kabi tuyg'ular 9-10 yoshlik bolalarning hissiyotlari bilan namoyon qilingan!

Kitob qahramonlari Tril va Lena o'z dunyolarini o'zgartira oladilar. Shu kichik yoshlariga yarasha amallar qilib, odamlarning qalbiga malham va yaxshiliklar ulasha oladilar.

Kitob syujetini aytib o'tirmayman, uni internetdan topish qiyin emas. Men aytmoqchi bo'lganim, bugun O'zbekiston bolajonlari ham mana shunday kitoblardan bahramand bo'lishlari kerak. Biz axir dunyoning ortida emasmizku...Bizda bugun mening shaxsiy subyektiv fikrim bo'yicha Саъдулло Қуронов dan boshqa chinakam bolalar yozuvchisi mavjud emas. Bizda chinakam bolalar yozuvchilari ko'payguniga qadar hech bo'lmaganda dunyoni zabt etgan, 20 dan ortiq tillarga tarjima qilingan, ko'plab mukofotlarni qo'lga kiritgan va Rossiyaning o'zida 100mingdan ziyod adadi bilan sotilgan kitobni chiqarib turaylik...

Ona sifatida, pedagog sifatida, yozuvchi sifatida ishontirib aytamanki, bu kitobni o'qigan har bir bolajon bir pog'ona o'sadi va ijobiy tomonga bir necha karra o'zgaradi.

Rasmda kitobning Rossiyada chiqqan muqovasi va ichidagi illustrasiyalaridan bir parcha.

AQSHda Garvard, MIT, Stenford kabi nufuzli ta'lim dargohlari mavjud.

Aynan AQSHda 2022 yil natijasiga ko'ra yil davomida nashr etilgan bolalar kitoblari soni jami kitoblarning sonini 1/3 qismini tashkil etdi.

AQSHda bolajonlarning soni esa butun aholining 20%ini tashkil qiladi.

Ya'ni ta'lim tizimi, oliy ta'lim rivojlangan AQSHda bolalar adabiyotiga ehtiyoj va e'tibor kattalar adabiyotidan ham yuqori ekan.

Chunki bolalar adabiyoti rivojlanmagan mamlakatda ta'lim sohasi rivojlana olmaydi!

O'zbekistonda bugun ta'limga qancha e'tibor qilmaylik, bolalar adabiyoti rivojlanishiga e'tibor berilmasa, ta'lim oqsoq qolaveradi.

O'zbekistonda bugun bolalar adabiyotini rivojlantirish uyushmasi, bolalar kutubxonalari uyushmasi kabi bolalar adabiyotini rivojlantirishga e'tibor va kuch sarflaydigan tashkilotlar talab etiladi.

Quyida Koreyadagi Sherlok Holms haqidagi asarlarning boshqa yozuvchilar tomonidan bolalar uchun o'zgartirib nashr etilgan kitoblarning rasmlari. Har bir kitobning maqsadi bor. Bu hamma kitoblar emas!

O'zbekistonda shartli ravishda tarjima qilinib nashr etilishi kerak bo'lgan yana bir ajoyib kitob. Shved muallifi Ulf Stark qalamiga mansub bo'lgan ushbu kitob 8-14 yoshlik har qanday bolani o'ziga rom etadi. 100%!

Ba'zida bolalar kitobini o'qib shunaqangi achinib ketamanki, bizning o'zbek bolajonlar qachon dunyo tanigan zamonaviy bolalar adabiyoti mualliflari kitoblaridan bahramand bo'lar ekanlar....deb...

Navbatdagi men tanishtirmoqchi bo'lgan shedevr...qo'rqmay yana qaytara olaman shedevr kitob rus tilida "Чудаки и зануды" degan o'spirin bolakaylar haqidagi kitobdir.

Kitobni o'qib kuldim ham yig'ladim ham. Syujetida bir qizaloqning muammolari ko'rsatilganligi bilan bir qatorda parallel ravishda o'lim arafasida bo'lgan bobosining hayotga bo'lgan qarashi, o'y va qadriyatlari juda go'zal tarzda namoyon etilgan. Yarim bet ham zerikmaysiz. Hayotdagi muammolarga bardosh berish uchun nima kerakligini kitob ko'rsatib qo'ygan. Kitob yakunidagi o'lim ham shu qadar o'zgacha ko'rsatilganki biroz tabassum qilib qo'yishingizga undaydi.

Kitob o'quvchi bolalarda qiziqish bilan bir qatorda, bu dunyoda u muammolari bilan yolg'iz emasligini, barcha muammolar ortida quyosh charaqlashini, o'z kamchiliklariga tabassum bilan qarashni o'rgatadi.

Shu bilan birga kitobda oila, oqibat, mehr, sadoqat, vafo kabi qadriyatlar juda chiroyli ochib berilgan.

Didaktikasiga kelsak, sarguzashtlarga boy hikoya orasidan musiqiy ta'lim va ijtimoiy ta'limni sezilmas darajada payqasak bo'ladi.

Kitobni o'qir ekansiz, yaqinlaringizni quchoqlagingiz keladi.

Bolalar kitobdagi tengdoshlarining muammo, ichki qo'rquv va boshqa hissiyotlarini qahramon o'y-kechinmalari orqali ko'rib qalblarida tushunish, sabr qilish, o'rniga o'zini qo'yib ko'rish kabi xislatlarni o'stira oladilar.

Kitobning ikki-uchta joyida o'zbek bolalariga to'g'ri kelmaydigan gaplar bor. Tarjima jarayonida ana o'sha gaplarni o'chirib tashlash muhim, deb hisoblayman. U gaplarsiz kitobning ma'nosi aslo yo'qolmaydi.

Чудаки и зануды!

Kecha 1 sinf qizim maktabidan bizga xabar keldi.

Har bir oila 2 dona kitob tanlab nomi va muallifini yozib beradi (majburiy), shunda o'sha kitoblar bolaga maktab tomonidan sotib olinib sovg'a qilinadi.

Uyingizda ikki dona yangi kitob paydo bo'lishiga qo'shimcha ravishda,

Kitob hayolingizda ham bo'lmagan shu payt yaxshi kitob izlashga tushasiz.

Noyob kitoblar ro'yhatidan eng zo'rini tanlaysiz.

Izlanish jarayonida yangi chiqqan kitoblar ro'yhati bilan tanishib olasiz.

Tanlangan ikki kitobdan tashqari ko'zingizga yoqqan kitoblarni kutubxonadan izlashga yoki sotib olishga harakat qilasiz.

Eng muhimi, bolalar kitobi haqida o'ylab yurasiz.

Yaxshi odatlarni shunchaki shakllantirish kerak. Koreya maktablari oilalarni kitobxonlikka jalb qilishda aynan "поведенческая психология" usullaridan foydalangan holda, oilalarni farzandiga kitob izlash odatiga yaqinlashtiradilar.

Rasmda Janubiy Koreya presidenti bolalar kutubxonasida.

Rasmlarga izoh bera olasizmi? Nega aynan shu ikki muqovani tanladim?

"Rasmli kitob" va "Rasmi bor kitob" bir narsani angatmaydi

Ingliz tilida "picturebooks" va "picture books" bor, ruslarda "книга с картинками", "книга в картинках" bor.

"Rasmi bor kitob"lar bizda bisyor. Kitobning ichida illustrasiya bo'lsa u "Rasmi bor kitob" yoki "Rasmli kitob" bo'lishi mumkin. Lekin, "Rasmli kitob" bu umuman boshqa narsa. Uning maqsadi, vazifasi, yaratilish tamoyillari mutloq o'zgacha bo'ladi.

1. "Rasmli kitob"da muallif va rassom doim birga ishlaydi. Haqiqiy rasmli kitob aynan bir matnning aynan bir illustrasiya bilan uyg'unlashuvi natijasida paydo bo'ladi. Aks holda u shunchaki "Rasmi bor kitob" bo'ladi.

Masalan, Chukovskiyni olaylik. Uning ertaklariga yuzdan ortiq illustrasiya chizilgan. Uning kitoblari illustrasiyalarga to'la. Lekin bu "Rasmli kitob" emas. Bu "Rasmi bor kitob". Nega? Chunki bu kitobning illustratorlarini o'zgartirsangiz ham, umuman rasmlarni olib tashlasangiz ham she'rlar ma'nosini va vazifasini yo'qotmaydi. Bu she'rlar mustaqil ravishda, illustrasiyalardan qat'iy nazar maqsadiga erishadi.

Endi Anthony Browne, Maurice Sendak, Oliver Jeffers yoki Eric Carle kitoblarini olaylik. Ularning kuchi matn bilan illustrasiyalarning yig'indisidadir. Agar ushbu kitoblarni matnini qoldirib rasmlarini olib tashlasak yoki illustratorni o'zgartisak, matn yoki umuman bu kitobning vazifasi yo'qoladi yoki mutloq o'zgaradi.

2. "Rasmli kitoblar"ni o'qishni bilmaydigan bolaga o'qib berish shart emas. U o'zi ham uni bemalol "o'qiy oladi". "Rasmi bor kitoblar"ni harflarni bilmaydigan bola mustaqil ravishda "o'qish" ga harakat qilmaydi.

Bunga misol tariqasida o'zimning "Tomchi qayerga ketdi" "Rasmli kitobim"ni keltirishim mumkin. Bu kitobimni 7 yoshga to'lmagan(harflarni bilmaydigan) bolalar ham "o'qib", undagi voqealarni aytib berishga o'z tilida harakat qiladi.

Lekin "Rasmi bor kitob" bo'lib nashr etilgan "Zumrad va Qimmat" ertagini bolaga bersangiz, u unga qiziqmaydi. Chunki illustrasiyalardan ko'ra matn ko'p, matn juda mayda va bola uchun katta hajmda, illustrasiyalar esa hikoya aytmaydi. Ular statik tarzda keltirilgan bo'ladi.

3. "Rasmli kitob" bolada tasavvurni rivojlantiradi. "Rasmi bor kitob" esa matnni boyitish bilan to'xtaydi.

Masalan, "Tug'ilgan kunimga sov'ga" kitobimda qahramon qiz dadasini sog'inadi. Dadasi qayerdaligini esa bola rasmlarga qarab tasavvur qilishi mumkin bo'ladi. Rasmlarda yoki matnda unga tayyor javob berilmaydi, balki "hint"- kichik vizual yordam beriladi. Undan tashqari kitobdagi qahramon qilgan ixtirolarini ko'rib o'quvchi bola, "men uni o'rnida nima qilardim", degan hayolga borib tasavvurini qitiqlaydi.

"Rasmi bor kitob"da buning iloji yo'q. Chunki yuqorida aytganimdek statik rasm "yashamaydi", u jonsiz obyekt singari qabul qilinadi va tasavvurga ta'siri juda past bo'ladi.

Maktabgacha va boshlang'ich sinf yoshida bolaning qo'liga qancha ko'p "Rasmli kitob" tushsa, shunchalik uning miyasi (biofiziologik jihatdan), ijodiy qobiliyati, nutqi, tasavvuri, dekodlash qobiliyati, tafakkuri, IQ si, EQ si rivojlangan bo'ladi.